12 czerwca przed szczycieńską publicznością wystąpi Polski Zespół Artystyczny Pieśni i Tańca „WILIA”
z Wilna. Kolebką jego narodzin w 1955 r. była ówczesna polsko-rosyjska Wileńska Szkoła Średnia nr 5, której historia zaczęła się w latach pierwszej wojny światowej i trwa do dziś.
„Zygmunciacy”
We wrześniu 1915 niemieckie władze okupacyjne zezwoliły na utworzenie po 120 latach zaboru rosyjskiego, dwóch polskich szkół średnich dla chłopców i dziewcząt. Niebawem już w odrodzonej Polsce średnia szkoła dla dziewcząt otrzymała statut II Żeńskiego Gimnazjum Elizy Orzeszkowej a chłopcy statut I Męskiego Gimnazjum Króla Zygmunta Augusta. Jak dobra była ta szkoła niech poświadczą „Zygmunciacy” z tamtych międzywojennych lat. Dwaj nobliści, Czesław Miłosz i Andrzej Wiktor Schally - biochemik, pracujący po wojnie w Ameryce, Paweł Jasienica – autor „Polski Piastów” i „Polski Jagiellonów”, Tadeusz Konwicki - pisarz, Romain Gary - dyplomata i pisarz francuski, rtm. Witold Pilecki – bohater Polski Podziemnej. W Polsce Ludowej zamordowany przez katów UB strzałem w tył głowy.
Wojna i nauka
W czasie II wojny światowej uczniowie i uczennice, uczestnicząc w ruchu oporu, uczyli się i zdawali matury na tajnych kompletach. Jednym z nich był Leszek Jan Malinowski. Maturę zdał w 1942. Uczestniczy w miejskiej sieci łączności AK, potem w leśnym oddziale „Szczerbca”. Po wkroczeniu Armii Czerwonej ścigany przez NKWD. Dwukrotnie ucieka z sowieckich obozów i więzień. Zna biegle niemiecki, francuski i rosyjski. Otrzymuje zadanie - kuriera na Zachód. Po spotkaniu z gen. Maczkiem organizuje przerzuty z kraju ponad 1000 osób. Ciągle tropiony przez UB, zostaje nauczycielem w bydgoskim Liceum dla Pracujących którego uczniami byli wyłącznie … milicjanci i ubowcy. Od 1989 roku wydawca i redaktor „Wileńskich Rozmaitości” oraz całej serii książek o tematyce kresowej.
Zygmunt i Joachim
Dzieje polskich szkół już w radziecko-litewskim Wilnie otwiera wrzesień 1944 roku. Połączone szkoły dziewcząt i chłopców otrzymują nazwę „Wileńska Szkoła Średnia nr 5”. Obok klas polskich tworzone są również klasy rosyjskojęzyczne. Do czasu powstania wolnej Litwy szkołę ukończyło 4734 absolwentów, w tym 1507 polskich maturzystów. W 2001 roku nowe władze litewskie odmawiają przywrócenia szkole imienia polskiego króla Zygmunta Augusta. Nowym patronem „Zygmunciaków” zostaje Joachim Lelewel – ulubiony profesor wileńskich filaretów. Mimo ciągłych szykan władz oświatowych, polska szkoła trwa niezmiennie pod starym adresem u zbiegu ulic Małej Pohulanki i Bouffałowej. W tym roku do egzaminów maturalnych przystąpiło kolejnych 37 abiturientów. W tym samym czasie, rówieśnicy wileńskich uczniów ze szczycieńskiego Liceum Ogólnokształcącego, stanęli do egzaminu dojrzałości z wiedzy o Kresach. Uroczyste ogłoszenie wyników konkursu nastąpi w trakcie „Dni Kresowych”, podczas koncertu gości z Wilna – kontynuatorów polskiej kultury i oświaty na Litwie.
Paweł Bielinowicz