Stare lodówki, pralki, komputery, telewizory – kiedy już przestajemy ich używać, pojawia się problem, co z nimi zrobić. Często, zamiast pozbyć się niepotrzebnych sprzętów w sposób bezpieczny dla środowiska, po prostu upychamy je gdzieś na strychach czy w piwnicach. Tymczasem jest wiele innych możliwości ekologicznego rozstania się z elektrośmieciami. Tej właśnie tematyce poświęcimy kolejny odcinek naszego cyklu.
UBOCZNE SKUTKI POSTĘPU
Postęp technologiczny powoduje, że w naszych domach pojawiają się coraz to nowsze modele telewizorów, pralek, lodówek czy komputerów. Dawniej takie urządzenia służyły nam nawet po kilkanaście lat, teraz, na skutek stosowania wciąż nowych rozwiązań technicznych, wymieniamy sprzęt znacznie częściej. To, co jeszcze do niedawna uchodziło za nowoczesne i energooszczędne, szybko zostaje wyparte przez jeszcze nowocześniejsze. W naszym otoczeniu przybywa więc zużytego sprzętu. Tymczasem praktyka pokazuje, że nie zawsze pozbywamy się go we właściwy sposób. Nieraz ląduje on w naszych piwnicach czy na strychach, zajmując tam niepotrzebnie miejsce. Jeszcze gorzej, gdy trafia do lasów czy na wysypiska. Trzeba pamiętać, że takie pozbywanie się elektrośmieci nie tylko szkodzi środowisku, ale także jest naruszeniem obowiązującego prawa.
CO TO SĄ ELEKTROŚMIECI?
Mianem elektrośmieci określamy zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny. Są nimi zużyte, przestarzałe lub zepsute pralki, lodówki, komputery, telefony, świetlówki i żarówki energooszczędne, telewizory, sprzęt audio, żelazka, wiertarki i inne sprzęty zasilane prądem lub bateriami. Wyróżniamy dziesięć grup elektrośmieci:
1. Wielkogabarytowe urządzenia AGD, np. chłodziarki, lodówki, zamrażarki, pralki, zmywarki, kuchenki elektryczne, klimatyzatory i wentylatory.
2. Małogabarytowe urządzenia AGD: odkurzacze, maszyny dziewiarskie, żelazka, tostery, miksery, golarki, depilatory.
3. Sprzęt teleinformatyczny i telekomunikacyjny: komputery, drukarki, laptopy, kopiarki, kalkulatory, faksy, aparaty telefoniczne – tradycyjne i komórkowe.
4. Sprzęt RTV: radioodbiorniki, telewizory, dyktafony, magnetofony, kamery, sprzęt hi-fi, wzmacniacze i instrumenty muzyczne.
5. Sprzęt oświetleniowy: świetlówki, żarówki energooszczędne, lampy wyładowcze oraz żyrandole.
6. Narzędzia elektryczne i elektroniczne: wiertarki, piły, maszyny do szycia, narzędzia do obróbki drewna i metalu, kosiarki.
7. Zabawki, sprzęt relaksacyjny i sportowy: kolejki elektryczne, gry video, komputerowo sterowane urządzenia do ćwiczeń sportowych.
8. Przyrządy medyczne: sprzęt do dializoterapii, badań kardiologicznych, zamrażarki laboratoryjne, urządzenia medyczne.
9. Przyrządy do kontroli: czujniki dymu, regulatory ciepła, termostaty.
10. Automaty do wydawania napojów, słodyczy, bankomaty.
DLACZEGO SZKODZĄ?
Elektrośmieci zawierają liczne szkodliwe substancje, które po przedostaniu się z uszkodzonej lodówki, pralki, komputera czy świetlówki przenikają do gleby. Niewłaściwe postępowanie z zużytym sprzętem w skrajnych przypadkach może powodować zatrucia ludzi i zwierząt. Dlatego tak ważne jest oddanie elektrośmieci do specjalnych punktów zbierania, dzięki czemu zostaną one poddane procesom odzysku, a szkodliwe substancje unieszkodliwione. Co takiego niebezpiecznego znajduje się w elektrośmieciach?
rtęć – zawierają ją niektóre świetlówki. Jeśli trafi do zbiorników wodnych, a potem przeniknie do mózgu człowieka czy zwierząt może spowodować zaburzenia wzroku, słuchu, mowy, koordynacji ruchów.
związki bromu – stosowane są w komputerach – powodują po przeniknięciu do środowiska schorzenia układu rozrodczego oraz problemy neurologiczne.
kadm – zawarty w bateriach urządzeń elektrycznych zaburza czynności nerek, powoduje nadciśnienie, wywołuje zmiany nowotworowe, zaburza metabolizm wapnia.
PCB – pełni w urządzeniach funkcje chłodzące, smarujące i izolujące. Po dostaniu się do wód gruntowych przenika do wody i atmosfery, a następnie tkanki tłuszczowej ludzi i zwierząt. Powoduje m.in. uszkodzenia wątroby, osłabienie odporności a także opóźnienia w rozwoju niemowląt.
R-12, czyli freon – w klimatyzatorach i lodówkach pełni funkcję chłodniczą. Jest szczególnie szkodliwy dla warstwy ozonowej. Od 1998 roku nie wolno go stosować w urządzeniach elektrycznych, jednak występuje jeszcze w urządzeniach starszego typu.
azbest – używany w urządzeniach elektrycznych i elektronicznych m.in. ze względu na swoje właściwości izolacyjne. Jest przyczyną m.in. pylicy azbestowej, raka płuc i nowotworu międzybłoniaka opłucnej.
DO SKLEPU ALBO ZUK-u
Zgodnie z obowiązującym prawem, każdy, kto kupuje np. nową pralkę czy lodówkę, może do sklepu oddać zużytą, a sprzedawca musi ją przyjąć. Punkty darmowego odbioru elektrośmieci prowadzą także zakłady gospodarki komunalnej w poszczególnych miastach czy gminach. Punkt taki funkcjonuje w siedzibie szczycieńskiego ZUK-u w Nowym Gizewie. Obowiązek jego prowadzenia nakłada na samorządy obowiązujące prawo. Każdy, kto chce się pozbyć większej lub mniejszej ilości zużytego sprzętu, może własnym transportem dostarczyć go do zakładu w godzinach 7.00 – 15.00. Trzeba jednak pamiętać o jednej bardzo ważnej rzeczy: - Dostarczane nam elektrośmieci muszą być w całości. Z zużytych urządzeń nie wolno wyjmować części a oddawać np. tylko obudowy. Taki niekompletny odpad przestaje być elektrośmieciem – uczula Andrzej Pleskot, dyrektor szczycieńskiego ZUK-u.
W roku 2011 mieszkańcy Szczytna dostarczyli do punktu w Nowym Gizewie 7177 kg zużytego sprzętu elektronicznego. To dużo więcej niż rok wcześniej, kiedy do ZUK-u trafiło go 4386 kg.
ZBIÓRKI GIMNAZJALISTÓW
Zbiórkę elektrośmieci prowadzą również oba szczycieńskie gimnazja. Najdłużej robi to Gimnazjum nr 1. W ubiegłym roku jego uczniowie zebrali od mieszkańców ponad 6,5 tony zużytego sprzętu. Z kolei w tym roku w Gimnazjum nr 2 młodzież dopiero po raz pierwszy zorganizowała zbiórkę na większą skalę. Akcja przeprowadzona pod koniec maja trwała tydzień i zakończyła się pełnym sukcesem. Elektrośmieci dostarczali nie tylko mieszkańcy Szczytna, ale również, dzięki współpracy z sołtysami, społeczność okolicznych wsi – Leman, Zielonki, Sędańska, Szczycionka, Janowa i Rudki. Spośród uczniów gimnazjum rekordzistą okazał się Adrian Jonik z klasy II A, który zebrał aż ... 785 kg sprzętu. Pojazd, który przysłała do gimnazjum firma z Torunia nie był w stanie pomieścić wszystkich zużytych urządzeń.
Anna Kowalska
CZY WIESZ, ŻE ...
... zebrane w Polsce zużyte wkłady do drukarek komputerowych wypełniłyby dwa budynki wielkości Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, a ich całkowity czas biodegradacji wyniósłby co najmniej tysiąc lat.
... jeden nieszczelny, lekko kapiący kran powoduje, że w ciągu doby wycieka około 36 litrów wody. Nieszczelna spłuczka w WC powoduje wyciek w ciągu dnia około 720 litrów wody, a rocznie - 260 m sześciennych wody.
ZAGADKA
Uczniowie których szczycieńskich szkół raz do roku prowadzą zbiórkę elektrośmieci?
a) Gimnazjum nr 1 i Gimnazjum nr 2
b) Szkoły Podstawowej nr 3
Dofinansowano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie
