Szczycieński dodatek ekologiczny współfinansowany przez WFOŚiGW w Olsztynie.
Obszary naturowe Powiatu Szczycieńskiego.
Powiat Szczycieński choć położony w najdalszym zakątku Mazur, często niedoceniany przez turystów, zachwyca pięknem i różnorodnością walorów przyrodniczych.
W okolicach Szczytna odnajdujemy całe bogactwo regionu puszczańskie lasy, jeziora, malownicze zakola rzek, niezliczone, często unikatowe gatunki roślin i zwierząt. Bezcenną wartość tych zasobów docenili unijni eksperci, obejmując Dyrektywą Siedliskową trzy obszary wchodzące m.in. w skład naszego powiatu: Puszczę Napiwodzko Ramucką, Puszczę Piską, i Dolinę rzeki Omulwi i Płodownicy.
Specyfika szczycieńskich ostoi
Lasy Puszczy
Napiwodzko Ramuckiej
Lasy Napiwodzko Ramuckie stanowią (wraz z Puszczą Piską) największy kompleks leśny regionu. Obszar Specjalnej Ochrony zatwierdzony na tym terenie ma powierzchnię ponad 117 tys. ha i swoim zasięgiem obejmuje częściowo gminę Wielbark, Szczytno, Pasym, Jedwabno i Dźwierzuty. Mniej więcej 1/3 całej ostoi leży na terenie powiatu szczycieńskiego. Obszar ten został powołany w celu ochrony 35 gatunków ptaków z załączników Dyrektywy Ptasiej. Na czym polega specyfika tej ostoi? Szczególną wartość tego obszaru stanowi rozległy, zwarty i w miarę jednorodny kompleks leśno wodny. Oprócz bogactwa starych, dorodnych drzew, które są miejscem gniazdowania szeregu chronionych, rzadkich gatunków ptaków, takich jak: bocian czarny, rybołów, bielik, orlik krzykliwy, na terenie puszczy występuje wiele bezodpływowych jeziorek, oczek wodnych i torfowisk. Ostoja posiada też bogatą sieć cieków wodnych, w której największe to rzeki: Omulew, Łyna i Orzyc. Zbiorniki wodne, w tym ponad 50 jezior, zapewniają występującym tu gatunkom ptaków miejsce bytowania jak i bogatą bazę pokarmową. Torfowiska i łąki tego obszaru są lęgowiskami m.in. cietrzewi i derkaczy.
Powierzchnia leśna ostoi zajęta jest przede wszystkim przez zbiorowiska borowe. Na obszarze Puszczy Napiwodzko - Ramuckiej znajduje się aż 11 rezerwatów przyrody, Obszar Chronionego Krajobrazu oraz użytek ekologiczny - Obiekt Stawowy Tylkowo. W granicach powiatu znajduje się pięć spośród 11 rezerwatów ostoi, są to: torfowiskowy rezerwat Galwica - objęty ochroną ścisłą , florystyczny rezerwat Sołtysek położony w gminie Pasym, rezerwat roślinności stepowej Kulka, rezerwat leśny Dęby Napiwodzkie, rezerwat faunistyczny Małga oraz rezerwat krajobrazowy Jezioro Kośno leżący na granicy powiatu, przy szosie Olsztyn - Szczytno. Oprócz tego w granicach powiatu szczycieńskiego mieści się studziewięćdziesięciohektarowy użytek ekologiczny Stawy w Tylkówku położony na terenie gminy Pasym. Stanowi on miejsce bytowania i żerowania wielu dyrektywowych gatunków ptactwa wodno błotnego i drapieżnego, np. czapli, żurawia, rybołowa.
Kompleks leśny
Puszczy Piskiej
Podobnie jak ostoja Napiwodzko Ramucka, Puszcza Piska to ogromny zespół drzewostanów, wód stojących i przepływowych położonych pomiędzy krainą Wielkich Jezior Mazurskich, a Niziną Mazurską. Piski Obszar Specjalnej Ochrony obejmuje powierzchnię ok. 172 tys. ha, a w jej skład wchodzi największe polskie jezioro Śniardwy (pow. 1 097 km2 ) oraz przepiękne Jeziora: Białe, Mokre, Bełdany i Warnołty. Mniej więcej 1/5 obszaru ostoi piskiej mieści się w granicach powiatu szczycieńskiego, w jego skład wchodzą gminy: Szczytno, Rozogi, Świętajno i Dźwierzuty.
Cechą charakterystyczną Obszaru - Puszcza Piska jest znaczny udział w jej strukturze siedliskowej terenów zagospodarowanych rolniczo, pól uprawnych, łąk, pastwisk, które stanowią ok. 30% powierzchni ostoi i są miejscem żerowania i występowania wielu ważnych gatunków zwierząt i roślin. Poza tym występują tu przede wszystkim lasy iglaste z dominującą sosną. Wokół zbiorników wodnych na terenach podmokłych występują chronione zarośla olchowe i różnego rodzaju zabagnienia.
Na terenie Puszczy Piskiej bytuje 36 gatunków ptaków wymienionych w załącznikach Dyrektywy Ptasiej. Gnieździ się tutaj 1/4 krajowej populacji bielika i cietrzewia. Oprócz tego warunki środowiskowe puszczy sprzyjają występowaniu takich gatunków jak: bocian czarny, orlik krzykliwy, włochatka i puchacz. Liczny jest też, zagrożony w globalnej skali, derkacz. Ponadto możemy spotkać tu takich przedstawicieli drapieżnej awifauny jak: kania - czarna i ruda oraz rybołów. Inne ptaki z Dyrektywowych list bytujące w ostoi to m.in: ortolan, wodniczka, lerka, dzięcioł średni, dzięcioł białogrzbiety, dzięcioł zielonosiwy, dzięcioł czarny, zimorodek, lelek, rybitwa rzeczna, żuraw, jarząbek, błotniak łąkowy, trzmielojad.
Przyroda Puszczy Piskiej jest chroniona Rezerwatami Przyrody: Czaplisko Ławny Lasek, Jezioro Nidzkie, Jezioro Pogubie Wielkie, Jezioro Warnołty, Królewska Sosna, Krutynia (II) Krutynia Dolna (I), Lisiny, Pierwos, Piłaki, Pupy, Strzałowo, Jezioro Łuknajno i Zakręt. W granicach ostoi znajdują się również Park Krajobrazowy: Mazurski i Obszar Chronionego Krajobrazu: Równina Kurpiowska i Dolina Dolnej Narwi. W granicach naszego powiatu mieszczą się rezerwat leśny Pupy w gminie Świętajno oraz usytuowany bezpośrednio na granicy w gminie Piecki rezerwat czapli siwej Czaplisko Ławny Lasek.
Rozlewiska rzek:
Omulwi i Płodownicy.
Tylko niewielki fragment Ostoi Nr PLB140005, czyli Doliny Omulwi i Płodownicy sięga swym zasięgiem powiatu szczycieńskiego. Ma ona jednak bardzo duże znaczenie w regionie. Omulew to najczystsza rzeka w województwie i największy zbornik wodny tego typu w powiecie. Jej brzegi porastają między innymi bardzo cenne i rzadkie lasy łęgowe i olsy oraz zachowały się tu również w dość dobrym stanie torfowiska niskie. Jeśli chodzi o Dyrektywowe gatunki ptaków a jednocześnie charakterystyczne dla powiatu szczycieńskiego to możemy się poszczycić występowaniem na tym obszarze: orlika krzykliwego, bąka, bocianów białego i czarnego, błotniaka łąkowego, kraski, derkacza, puchacza, bielika, rybołowa i cietrzewia. Ponadto zanotowano tu występowanie szeregu unijnych gatunków migrujących, np. dziwonię, pustułkę, czy bekasa kszyka.
Naturalny charakter omawianej ostoi zachował się dzięki temu, iż prace melioracyjne prowadzone w dolinach rzeki nie były tak intensywne, jak w innych dolinach kurpiowskich. Znaczną część (44%) doliny Omulwi zajmują łąki o ekstensywnym sposobie użytkowania jedne z chronionych unijnych siedlisk.
Podsumowanie
Sieć Natura 2000 na terenie powiatu szczycieńskiego obejmuje 3 spośród 12 ostoi ptasich wyznaczonych w naszym województwie. Z grubsza szacując, europejskie dyrektywy obejmują powierzchnię ok. 800 km2 czyli jest to ok. 40 % powierzchni powiatu. Otwiera to przed nami szerokie perspektywy w dziedzinie ochrony przyrody i inwestycji środowiskowych, a co najważniejsze, możemy realizować te zadania nie za nasze własne, ale za unijne pieniądze.
Anna Boruszewska