Winorośl jest krzewem o bardzo ekspansywnym wzroście, dlatego wymaga silnego i regularnego cięcia. Tylko prawidłowo cięte krzewy rodzą dorodne i smaczne owoce. Cięcie wykonujemy w możliwie najwcześniejszym terminie, jak tylko stopnieje śnieg, rozmarznie i obeschnie ziemia. Do cięcia potrzebny jest zwykle ostry sekator. Powierzchnia cięcia powinna być jak najmniejsza i gładka. Po przycięciu ranę należy zdezynfekować jednym z preparatów do zabezpieczania ran. Łozę tniemy na wysokości 10-15 mm nad pąkiem, a płaszczyzna cięcia powinna być odchylona w stronę przeciwną do pąka, tak aby ewentualnie wypływające soki nie spływały na pąk i nie przeszkadzały w jego rozwinięciu. Należy ponadto podkreślić, że krzewy winorośli wymagają cięcia podczas całego okresu wegetacji, ale właśnie termin wczesnowiosenny jest najważniejszy.
Rodzaje cięcia
Wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje cięcia: formujące, na owocowanie i odmładzanie. Cięcie formujące stosuje się po to, by uzyskać zaplanowany kształt przyszłego krzewu. Trwa ono przeciętnie 3-4 lata. Jest to zwykle krótkie cięcie na 1-3 pąki od ziemi w celu wyprowadzenia zwykle 2 grubszych pędów, z których w kolejnych latach powstaną pnie i ramiona krzewu. Cięcie na owocowanie to cięcie jednorocznych zdrewniałych pędów, czyli łozy na przedwiośniu, najpóźniej w II dekadzie marca a więc po minięciu mrozów. Tym cięciem mamy możliwość usunięcia także pędów uszkodzonych przez mróz. Cięcie odmładzające powinno być wykonane, gdy gmatwanina pni, ramion i cienkich pędów jednorocznych (powstała w wyniku zaniechania cięcia w poprzednich latach) rodzi drobne i kwaśne owoce. Do odmładzania krzewu należy wykorzystać młode pędy wyrastające ze starego drewna (te najsilniejsze). Prawie zawsze odmładzanie trwa dłużej niż rok.
Etapy cięcia
formującego
Przypominam, aby sadzonkę winorośli posadzoną jesienią okryć kopczykiem ziemi na wysokości około 30 cm. Postępujemy tak w kolejnych latach przed nadejściem zimy. Wiosną po minięciu mrozów kopczyk rozgarniamy i przycinamy wyrastające przyrosty ze szkółki krótko na dwa wyraźnie wykształcone pąki (10-15 mm nad górnym pąkiem). Takie cięcie powinniśmy wykonać zawsze, bez względu na przyszły kształt krzewu. Po przycięciu rośliny ponownie zasypujemy całkowicie niewielką ilością pulchnej ziemi. Gdy później z kopczyka wyrośnie więcej pędów, to pozostawiamy 2 najmocniejsze a pozostałe wyłamujemy. W następnym roku, jeśli te pędy na wysokości około 70 cm nie osiągną przekroju minimum 6 mm, obydwa powinny być krótko przycięte – tak jak wyżej opisałem. W drugim roku uprawy pędy zwykle osiągają 2-3 m długości przyrosty. To te właśnie dwa zdrowe i dobrze zdrewniałe pędy posłużą do wyprowadzenia pni i ramion przyszłej formy krzewu. Sposób przycięcia tych pędów zależy od planowanej formy krzewu. Nie sposób w takim artykule opisać szczegółowo możliwych rozwiązań w tym zakresie. Opiszę więc jedną z propozycji, która może stanowić podstawę do własnych przemyśleń i praktycznych doświadczeń w uprawie winorośli. Otóż w trzecim roku jeśli chcemy uformować krzew na dwóch pniach to obie łozy przyginamy na wysokości około 1 m, przywiązujemy do rusztowania lub podpory i przycinamy mierząc od wygięcia na długości około 70 cm za zdrowym pąkiem. Można też drugi słabszy pęd przyciąć na wysokości około 1 m i przyszłe ramię wyprowadzić z górnego pąka. W przypadku osłon tarasów, trejaży czy wysokich ścian pień musi być wyższy, a więc wygięcia lub przycięcie pędów należy dokonać na wysokości 1,5-2 m. Po osiągnięciu zaplanowanej formy krzewu w następnych latach coroczne wiosenne cięcie powinno być powtarzane. Mniej doświadczonym działkowcom pragnę zwrócić uwagę na to, że winorośl zawiązuje owoce (wytwarza kwiatostany) tylko na latoroślach wyrosłych z pędów ubiegłorocznych. Aby owoce osiągnęły typowe dla danej odmiany cechy użytkowe (wielkość gron i owoców, smak, kolor) trzeba poprzez cięcie jednorocznych pędów ograniczyć owocowanie pozostawiając na nich nie wszystkie zdrowe pąki, z których mogą wyrosnąć latorośle owocujące. Większość odmian winorośli rodzi najbardziej płodne pąki między 6. a 12. węzłem, dlatego cięcie łóz jednorocznych należy wykonać za 12.-14. węzłem (pąkiem). Cięcia na owocowanie nie można ograniczyć tylko do zasadniczego cięcia wiosennego, lecz wykonywać przez cały okres wegetacyjny. Dotyczy ono przerzedzania latorośli i kwiatostanów, które wykonujemy w drugiej połowie maja lub na początku czerwca. Wówczas wyłamujemy wszystkie latorośle bez kwiatostanów, pozostawiając ewentualnie te, które będą potrzebne w następnym roku do odbudowy formy krzewu. Usunięcie nadmiaru kwiatostanów korzystnie wpłynie na jakość gron. Należy także usunąć tzw. pasierby, a więc latorośle wyrastające z pąków letnich. Ważnym zabiegiem jest również obrywanie liści pod koniec dojrzewania owoców. Zwiększamy wówczas dostęp światła i powietrza do gron, co pozwoli na lepsze wybarwienie owoców. Zabieg ten nie przyspieszy jednak ich dojrzewania. Na zakończenie jeszcze raz podkreślę, że winorośl bardzo silnie reaguje na brak cięcia. Krzewy niecięte szybko zagęszczają się, wydają niski plon drobnych i mało smacznych owoców.
Stanisław Stefanowicz
Nalewka na czarnych winogronach
Skład: 1 kg słodkich ciemnych winogron, 30 dag cukru, 1 l wódki.
Umyte winogrona lekko rozgniatamy w dowolnym naczyniu, zasypujemy cukrem i pozostawiamy pod przykryciem na 1-2 doby. Następnie wkładamy do słoja i zalewamy wódką. Odstawiamy na około 1 miesiąc, regularnie potrząsając naczyniem, by cukier się rozpuścił. Po tym okresie filtrujemy i rozlewamy do butelek. Po 2-3 tygodniach nalewka dojrzeje do spożycia.
Dżem z winogron
Skład: 75 dag winogron, 70 dag cukru, 0,5 gruszek, 0,5 kg jabłek.
Winogrona oderwane od gałązek umyć, włożyć do garnka, lekko rozgnieść, by puściły sok i podgrzać aż zaczną wrzeć. Owoce przetrzeć przez sito. Powstały przecier gotować około 5 min, wsypać cukier i gotować jeszcze 10 min, gruszki i jabłka obrać, zetrzeć na tarce z dużymi otworami, dodać do przecieru z winogron, wymieszać i gotować około 30 min, aż dżem zgęstnieje. Gorący dżem włożyć do wyparzonych słoików, dobrze zakręcić.