Redakcja "Kurka Mazurskiego"
Odpowiedź w sprawie wątpliwości zawartych w opinii Pani Moniki Ostaszewskiej-Symonowicz Kustosz Muzeum Mazurskiego w Szczytnie, dotyczącej postępowania w sprawie budowy pomnika Orła Białego w Szczytnie.
Odnosząc się do opinii Pani Moniki Ostaszewskiej-Symonowicz, zamieszczonej w "Kurku Mazurskim" Nr 34 z dnia 24.08.2005 r., dotyczącej działań zmierzających do budowy pomnika Orła Białego w Szczytnie chcę złożyć następujące wyjaśnienia.
1. Inicjatorem budowy pomnika jest Społeczny Komitet Budowy Pomnika Orła Białego w Szczytnie. W jego skład wchodzą: Starosta Szczycieński, Burmistrz Miasta Szczytno, przewodnicząca Rady Miejskiej w Szczytnie, Proboszcz Parafii pw. Najświętszej Marii Panny w Szczytnie Ks. Dziekan Józef Drążek, przewodniczący klubów radnych Rady Miejskiej w Szczytnie, przedstawiciele kombatantów, Dyrektor Szkoły Podstawowej Nr 6 w Szczytnie. Można więc stwierdzić, że jest to skład reprezentujący sporą część mieszkańców naszego miasta. W trakcie spotkań członkowie Komitetu zdecydowali o formie pomnika i elementach, jakie powinien zawierać oraz określili jego lokalizację. Zrezygnowano z możliwości wyłonienia projektu pomnika w drodze konkursu. W zamian tego wystąpiono do kilku artystów rzeźbiarzy o przedstawienie koncepcji-wizji pomnika. Jej podstawą były warunki określone przez Komitet oraz Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Olsztynie odnoszące się do usytuowania, formy oraz materiałów użytych do budowy. Spośród otrzymanych prac wybrano do realizacji projekt opracowany przez Panią Urszulę Szmyt. Autorka pomnika mieszka w Olsztynie. W 1987 r. ukończyła Państwową Wyższą Szkołę Sztuk Plastycznych w Gdańsku, na wydziale rzeźby w pracowni prof. Franciszka Duszenki. Jej dokonania artystyczne to, między innymi, pierwsza nagroda w konkursie na pomnik Mikołaja Kopernika z okazji 650. rocznicy powstania Olsztyna (wraz z jego realizacją), współpraca przy realizacji pomnika Orła Białego na Placu Konsulatu Polskiego w Olsztynie. Od kilku lat Pani Urszula uczy rzeźby w Liceum Sztuk Plastycznych w Olsztynie.
2. Komitet przyjął założenie, że projektowany pomnik nie będzie upamiętniał żadnego konkretnego miejsca, zdarzenia czy osób, gdyż ma mieć uniwersalny charakter. Ma być wyrazem pamięci o Polakach, którzy oddali swe życie i przelali krew za wolność Ojczyzny na frontach wojen, w ruchu oporu, w więzieniach, w obozach i na zesłaniach. Wśród nich byli ludzie różnych stanów, wykształcenia, wieku i opcji politycznych. Łączyło ich wspólne umiłowanie Ojczyzny, Polski. Pomnik stanowiłby formę głębszego i trwalszego wpisania ich historii w naszą świadomość, historii która tak boleśnie doświadczyła Polaków. Przypominałby także młodszym pokoleniom o tych tragicznych dziejach Narodu Polskiego, z których można czerpać tak wiele patriotycznych wzorców. Z takiego założenia wynika przyjęta forma pomnika oraz znajdujące się na nim symbole i treść napisów. Otóż orzeł symbolizuje naszą Ojczyznę, zaś szable walkę o jej wolność i niepodległość. Przyjęta więc symbolika dość wymownie wyraża ideę przyświecającą pomysłodawcom pomnika.
3. Co do lokalizacji pomnika to członkowie Komitetu rozważali różne propozycje jego usytuowania, lecz ostatecznie przyjęto lokalizację na podwyższonym skwerze na placu Juranda ze względu na jego reprezentacyjny charakter, centralne położenie, możliwość organizowania uroczystości z okazji świąt narodowych oraz zgodność z obowiązującym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Rangę miejsca usytuowania pomnika ma podkreślać odpowiednio zagospodarowane jego otoczenie. Ustalając miejsce lokalizacji pomnika brano pod uwagę inne miejsca w tym między innymi skwer przy ul. Sienkiewicza przy bramie wjazdowej do ratusza, teren zieleni leżący przy parkingu obok kościoła ewangelickiego przy ul. Warszawskiej, skwer przy ul. Sportowej.
4. Wojewódzki Konserwator Zabytków w Olsztynie w dniu 13.06.2005 r. określił wstępne warunki dot. budowy pomnika Orła Białego w Szczytnie. Następnie 10.08.2005 r. wydał pozwolenie na ustawienie pomnika na podwyższonym skwerze na placu Juranda, wg projektu Pani Urszuli Szmyt. Należy więc sądzić, że wybrany przez Komitet projekt spełnił warunki konserwatorskie, zaś załączona do wniosku w sprawie w/w pozwolenia dokumentacja zawierała niezbędne informacje do podjęcia takiej decyzji. Przedstawiona przez Panią Kustosz ocena podważa postępowanie organu administracji państwowej, jakim jest Warmińsko-Mazurski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Olsztynie w zakresie wydania odpowiedniej zgody. Należy w tym miejscu przypomnieć, że nie jest to jeszcze koniec działań Komitetu w zakresie uzyskania odpowiednich zezwoleń na budowę pomnika.
5. Według wyjaśnień Pani Urszuli Szmyt, część rysunkową projektu pomnika przedstawia się w kolorystyce czarno-białej, nie używając innych kolorów gdyż próba przedstawienia w naturalnych kolorach czegoś, co jest przestrzenne może zniekształcać jego formę przedstawioną na rysunku. Kolorystykę określa się podając informację o materiale, z jakiego zostaną wykonane elementy pomnika. Ostateczną fazą projektu pomnika jest model wykonany w odpowiedniej skali.
Kończąc powyższe wyjaśnienia uważam, że idea budowy pomnika, jego forma i lokalizacja zawsze będą budzić różne emocje wśród naszej lokalnej społeczności. Na pewno będą osoby popierające jego budowę, osoby przeciwne takiemu zamierzeniu lub takie, którym będzie to obojętne. Biorąc pod uwagę, że jest to dopiero początek dyskusji w sprawie budowy pomnika Orła Białego szkoda, że Autorka wymienionej na wstępie opinii nie znalazła (z wyjątkiem idei powstania pomnika) niczego pozytywnego w tej sprawie.
Andrzej Puszko
Autor jest naczelnikiem Wydziału Architektury i Budownictwa Starostwa Powiatowego w Szczytnie.
2005.09.07