NIEDOSTRZEGANE PIĘKNO
Przemierzając trasę ze Szczytna do Olsztyna, rzadko kto zastanawia się, dlaczego jest ona tak kręta? Czyżby ktoś specjalnie ją tak zaprojektował, by utrudnić podróż współczesnemu, spieszącemu się człowiekowi? Zdjęcie stopy z pedału gazu i rozejrzenie się wokół, spowoduje, że odpowiedź nasunie się sama. Dawne pokolenia nie ingerowały tak drastycznie w otaczający krajobraz. Wykorzystywały naturalne możliwości komunikacyjne, naturalne obniżenia, najmniejsze spadki terenu, omijając bardzo liczne pagórki, jeziora, bagna. Krajobraz tej części powiatu zawdzięczamy zalegającemu na terenie przed dziesiątkami tysięcy lat, lądolodowi skandynawskiemu. Ustępujący lądolód pozostawił nam piękny krajobraz, trudny do gospodarczego wykorzystania, lecz szczególnie urokliwy, z niezliczoną ilością pagórków, wzgórz i czystych jeszcze jezior. Dla nas, mieszkańców tej ziemi, jest to tak normalne, powszechne, że niestety często nie dostrzegamy uroku i piękna naszej Ziemi Mazurskiej.
REZERWAT „SOŁTYSEK”
Pozostałością epoki klimatycznej, o wiele chłodniejszej i niesprzyjającej człowiekowi, jest roślina o nazwie - chamedafne północna, lub w nieco w swojskim brzmieniu - modrzewica północna. Nie ma nic wspólnego z modrzewiem. Roślina ta należy do rodziny wrzosowatych. Występuje na torfowiskach wysokich i w rzadkich podmokłych lasach, w borealnej strefie półkuli północnej – na północy Ameryki Północnej, w północnej Azji i północno-wschodniej Europie. Jest bardzo pospolita na dalekiej północy, np. na Syberii i w Skandynawii. W Polsce jest reliktem polodowcowym i bardzo rzadko wystepuje. Rośnie jedynie na 9 stanowiskach. Jednym z nich jest zlądowione jezioro Sołtysek, leżące 2 km od wsi Grom, przy drodze Grom – Jurgi. W celu zachowania, ze względów naukowych i dydaktycznych, stanowiska tej rośliny, utworzono w roku 1969 rezerwat „Sołtysek”. Zajmuje on obszar 19,47 ha powierzchni. Swymi granicami obejmuje torfowiska niskie i przejściowe. Ponadto występuje tu wiele innych reliktowych i rzadkich gatunków roślin: brzoza niska, lipiennik Loesela, rosiczka długolistna, rosiczka okrągłolistna, kruszczyk błotny. W przeszłości lista występujących tu gatunków była znacznie dłuższa. Nie udało się już odnaleźć: wełnianeczki delikatnej, wierzby czerniawej, gwiazdnicy grubolistnej i skalnicy torfowiskowej. Zanik tych roślin był spowodowany, prawdopodobnie, wykonanymi w XIX i XX wieku melioracjami.
„JEZIORO KOŚNO”
Blisko szosy Szczytno – Olsztyn, przy granicy z gminą Purda, leży rezerwat krajobrazowy „Jezioro Kośno”. Znaczna jego część znajduje się już na terenie gminy Purda. Jest to okolica bardzo malownicza, z dobrze zachowanym naturalnym krajobrazem. W otaczających jezioro lasach zachowało się sporo interesujących i dość rzadkich roślin i ptaków, między innymi: zimoziół północny, widłak jałowcowaty, widłak goździsty, gągoł, kania czarna, orlik krzykliwy, dzięcioł czarny itp.
UŻYTKI EKOLOGICZNE
Stosunkowo nowo utworzoną formą ochrony przyrody są użytki ekologiczne. Obejmują one, zasługujące na ochronę, pozostałości ekosystemów, mających znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów genowych i typów środowisk takich jak: naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne „oczka wodne”, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy itp.
Na terenie powiatu szczycieńskiego utworzono 8 użytków ekologicznych.
W miejscowości Tylkówek (w Tylkowie za mostkiem skręcamy w lewo), na obszarze 140 ha, na terenie zagospodarowanych stawów rybnych wraz ze 100 – metrowej szerokości pasem leśnym, przylegającym do południowo – wschodniej części stawów, utworzono użytek ekologiczny pod nazwą „Stawy w Tylkówku”. Jest to ważne miejsce gniazdowania, żerowania, koczowania i zatrzymywania się podczas wędrówek ptaków wodno – błotnych i drapieżnych. „Stawy w Tylkówku” są miejscem lęgowym: gągoła, kaczki krakwy, czernicy, głowienki, żurawia oraz wielu innych bardzo rzadkich ptaków. Jest to również miejsce żerowania tzw. nielęgowych łabędzi, a w okresie wiosennych i jesiennych przelotów zatrzymują się tu setki: mew śmieszek, czajek, batalionów, kaczek krzyżówek. Obserwować można wiele innych ciekawych ptaków, takich jak: łabędź krzykliwy, czapla biała, rybitwa wielkodzioba i brodźca.
Warto więc zaopatrzyć się w lornetkę, aparat fotograficzny i atlas ornitologiczny, by zwiedzić te niezwykłe tereny. Cierpliwość, zachowanie ostrożności i ciszy, nagrodzone zostaną niepowtarzalnymi wrażeniami i pięknymi widokami a wykonane zdjęcia rozjaśnią nam ponure dni listopadowe.
Ryszard Jerosz/fot. Ł. Łogmin