Nie tak dawno wspominaliśmy 95. rocznicę wybuchu I wojny. Teraz mamy kolejną. 1 września minęło 70 lat od wybuchu II wojny światowej, bardziej okrutnej i bestialskiej od poprzedniej. Zbieg obu rocznic nie jest dziełem przypadku. Hitlerowcy wykorzystali 25 – lecie wybuchu I wojny do koncentracji wojsk w Prusach Wschodnich i tym samym w okrągłą rocznicę przygotowali światu kolejną wojnę.
Manewry
Pod koniec czerwca 1939 roku Niemcy rozpoczęli przerzucać do Prus Wschodnich drogą morską, przez porty w Kłajpedzie i Królewcu, duże transporty wojska. Oficjalnie wskazywano, iż są to przygotowania do obchodów 25. rocznicy bitwy pod Tannenbergiem i związanych z tym wielkich manewrów.
Rozkazy
Z Prus Wschodnich nacierała na Polskę 3 Armia Niemiecka pod dowództwem generała Georga von Küchlera. Jej prawe skrzydło stanowił 21 Korpus (21 DP i 228 DP) generała von Falkenhorsta, który z okolic Kwidzyna i Kisielic miał uderzać w kierunku Pomorza i połączyć się z 4 Armią Niemiecką generała Günthera von Klugego. Zadaniem głównej części 3 Armii Niemieckiej było natarcie na kierunek Mława – Ciechanów – Wyszków – Warszawa. Bezpośrednio na Mławę kierować się miał 1 Korpus generała Petzela (11 DP i 61 DP) oraz improwizowana Dywizja Pancerna „Kempf”, nazywana tak od nazwiska swego dowódcy generała Wernera Kempfa. Z obszaru powiatu szczycieńskiego uderzał 26 Korpus „Wodrig”, który swoją nazwę zawdzięcza z kolei swemu dowódcy generałowi Albertowi Wodrigowi oraz 1 Brygada Kawalerii. Korpus „Wodrig” miał nacierać na kierunku Grudusk – Szulmierz – Maków Mazowiecki – Różan, natomiast 1 Brygada Kawalerii na kierunku Myszyniec – Ostrołęka.
Korpus „Wodrig”
Korpus generała Alberta Wodriga składał się z 1 Dywizji Piechoty generała porucznika Joachima von Kortzfleischa oraz 12 Dywizji Piechoty generała Ludwiga von der Leyen. Dywizja generała von Kortzfleischa koncentrowała się w okolicach Jedwabna, natomiast dywizja von der Leyena w okolicach Wielbarka i Szczytna. Na początku kampanii wrześniowej sztab 1 Dywizji generała Kortzfleischa znajdował się w szkole w Jedwabnie. Oddziały tej dywizji od 23 sierpnia do 1 września wyładowywano na stacji kolejowej w Pasymiu i pod osłoną nocy oraz lasów kierowano je ku granicy z Polską, w rejon Muszak, Jagarzewa i Komorowa. W skład 1 Dywizji wchodziły: 1, 22 i 43 Pułk Piechoty, 1 Pułk Artylerii, 37 Pułk Artylerii Lekkiej, 31 Batalion Cekaemów, 1 Kompania Przeciwpancerna, 1 Kompania Rozpoznawcza, 1 Kompania Saperów, 1 Kompania Łączności, 1 Kompania Sanitarna oraz inne służby. Dywizję sformowano w 1934 roku w Królewcu, od 1936 roku jej garnizon mieścił się w Wystruci. Żołnierze dywizji rekrutowali się wyłącznie z Prus Wschodnich. Jej symbolem był tradycyjny herb rodziny Hohenzollernów. W 1 Dywizji jako oficer służył też i brał udział w agresji na Polskę rodowity Hohenzollern – wnuk cesarza Wilhelma II, książę Wilhem von Preußen, który zginął w trakcie kampanii francuskiej w 1940 roku.
Generał Kortzfleisch
Dowódca 1 Dywizji, generał porucznik Joachim Otto August Achatius von Kortzfleisch, w chwili napaści na Polskę miał 49 lat. Swój pierwszy Żelazny Krzyż otrzymał już w 1914 roku. W trakcie II wojny uhonorowano go między innymi Krzyżem Rycerskim za kampanię francuską oraz orderem króla rumuńskiego Michała. W okresie późniejszym von Kortzfleisch był dowódcą III okręgu wojskowego w Berlinie. W czasie zamachu 20 lipca 1944 roku okazał wierność Hitlerowi i bezwzględnie stłumił spisek w Berlinie. Ciekawostką jest to, że ze spiskowcami łączyły go koneksje rodzinne. Kortzfleisch poprzez żonę był szwagrem kuzynki Stauffenberga, Olgi von Üxküll. Na zdjęciu z jej wesela z kuzynem żony Kortzfleischa, które odbyło się 28 października 1943 roku, znajduje się pięciu spiskowców: Claus Schenk Graf von Stauffenberg, Berthold Schenk Graf von Stauffenberg, Nikolaus Graf von Üxküll – Gyllenband, Peter Graf York von Wartenburg, Caesar von Hofacker oraz ich przyszły przeciwnik, generał von Kortzfleisch z małżonką. Generał von Kortzfleisch zginął 20 kwietnia 1945 roku w walce z oddziałami amerykańskimi pod Wulwesort (obecnie Schmallenberg) w Sauerland.
Sławomir Ambroziak