Generał Fritsch
W okolicach Wielbarka, na zachód od Omulwi, naprzeciwko Chorzel i Krzynowłogi Małej, skoncentrowano 12. Dywizję Piechoty generała Ludwiga von der Leyen. Ciekawostką jest, że wchodzącym w skład 12. Dywizji 12. Pułkiem Artylerii Lekkiej dowodził w trakcie kampanii wrześniowej generał pułkownik Werner baron von Fritsch. Przed wojną von Fritsch był dowódcą niemieckich wojsk lądowych. Został odwołany w 1937 roku wraz z ministrem wojny generałem Wernerem von Blombergiem wskutek podejrzeń o rzekomy homoseksualizm. Fritsch nie był zwolennikiem wojennych planów Hitlera, gdyż uważał, że doprowadzą Niemcy do zguby. Sprawa z odwołaniem Fritscha i Blomberga przeszła do historii jako tak zwana Afera Blomberga – Fritscha. Mimo starań gestapo nie udało się potwierdzić zarzutów wobec Fritscha i wskutek procesu generał został uwolniony i zrehabilitowany. Na swoje stanowisko już jednak nie powrócił.
Śmierć na polu bitwy
Przed kampanią wrześniową przywrócono Fritscha do dowodzenia i oddano mu pod komendę jako generałowi artylerii 12. Pułk Artylerii Lekkiej. Na pewno nie było to typowe zajęcie dla generała tej rangi. 2 września 1939 roku Fritsch dowodził połączoną artylerią 1. i 12. Dywizji Piechoty w natarciu na odcinek „Rzęgnowo”, wchodzący w skład pozycji mławskiej, bronionej przez polską 20. Dywizję Piechoty. 22 września 1939 roku w trakcie oblężenia Warszawy Fritsch podczas polskiego ostrzału doznał uszkodzenia tętnicy udowej. Rana nie była śmiertelna. Adiutant starał się zatamować krwotok i usunąć generała z pola bitwy, ale ten zdjął swój słynny monokl, popatrzył na niego i rzekł: „Ach, zostaw to”. Wkrótce wykrwawił się na śmierć. Fritsch był pierwszym niemieckim generałem poległym w trakcie drugiej wojny światowej. Okoliczności jego śmierci sprawiły, iż wielu uważa, że chciał zginąć.
Wschodniopruska
Brygada Kawalerii
Na wschód od Omulwi, od Wielbarka do Rozóg, Niemcy skoncentrowali 1. Brygadę Kawalerii, nazywaną też Wschodniopruską Brygadą Kawalerii, gdyż pochodziła z Prus Wschodnich. Brygada ta powstała 1 kwietnia 1936 roku. Jej dowódcą od 10 listopada 1938 roku był pułkownik kawalerii Kurt Feldt. Na dzień 1 marca 1939 roku brygada liczyła 6684 żołnierzy i 4552 konie. W jej skład wchodziły 1., 2. i 4. Pułk Kawalerii, 1. Dywizjon Artylerii, 1. Batalion Kolarzy, 1. Rozpoznawczy Dywizjon Kawalerii Zmotoryzowanej oraz kompania saperów, przeciwlotnicza i mostowa. Po kampanii wrześniowej brygadę przekształcono w 1. Wschodniopruską Dywizję Kawalerii pod dowództwem Feldta. Wzięła ona udział w napaści na Holandię, a po jej kapitulacji w walkach we Francji. Brała również udział w ataku na ZSRR. Zalety broni pancernej spowodowały, że Niemcy postanowili przekształcić dywizję w dywizję pancerną. Ostania defilada Wschodniopruskiej Dywizji Kawalerii odbyła się pod Homlem na Białorusi. Następnie przetransportowano ją do Stablack (dzisiaj w obwodzie kaliningradzkim), gdzie 28 listopada 1941 roku została rozwiązana a na jej miejsce powołano 24. Dywizję Pancerną. Rozpoczęto intensywne przeszkalanie kawalerzystów na czołgistów, które zakończono 15 kwietnia 1942 roku. Tego dnia nastąpiła też zmiana dowódcy. Kurta Feldta zastąpił generał Bruno von Hauenschild. 24. Dywizja Pancerna została skierowana na front wschodni, gdzie wraz z całą 6. Armią generała Paulusa została okrążona w kotle pod Stalingradem i tam zniszczona. Od 1 marca 1943 roku Niemcy przystąpili do odtwarzania dywizji. Wzięła ona udział w walkach na różnych frontach a w 1945 roku skierowano ją do obrony Prus Wschodnich, gdzie walczyła między innymi pod Wielbarkiem. Ale to już zupełnie inna opowieść.
Sławomir Ambroziak
PS. Zainteresowanych bliżej Wschodniopruską Brygadą Kawalerii i 24. Dywizją Pancerną odsyłam do ciekawej polskojęzycznej strony internetowej, zawierającej informacje o tych jednostkach, z których również korzystałem, znajdującej się pod adresem: panzer24.prv.pl