„... koniecznym jest zagwarantowanie wszelkim osobom fizycznym lub prawnym w całej Wspólnocie swobodnego dostępu do informacji o środowisku będących w posiadaniu administracji publicznej w formie pisemnej, wizualnej, przekazu ustnego lub baz danych, dotyczących stanu środowiska, działań lub środków, które wpływają lub mogą wpłynąć niekorzystnie na środowisko oraz takich, które mają na celu jego ochronę...”
Dyrektywa Rady Nr 90/313/EWG z dnia 7 czerwca 1990 r.
w sprawie swobodnego dostępu do informacji o środowisku
„... koniecznym jest zagwarantowanie wszelkim osobom fizycznym lub prawnym w całej Wspólnocie swobodnego dostępu do informacji o środowisku będących w posiadaniu administracji publicznej w formie pisemnej, wizualnej, przekazu ustnego lub baz danych, dotyczących stanu środowiska, działań lub środków, które wpływają lub mogą wpłynąć niekorzystnie na środowisko oraz takich, które mają na celu jego ochronę...”
Dyrektywa Rady Nr 90/313/EWG z dnia 7 czerwca 1990 r.
w sprawie swobodnego dostępu do informacji o środowisku
SPIS OBOWIĄZKÓW
Uświadamiając sobie rolę, jaką każdy z nas odgrywa lub może odegrać w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego, w wyrozumiały sposób będziemy podchodzić do wszelkich nakazów, zakazów nakładanych na nas przez tzw. „władzę”. Przepisy prawa obowiązujące w dziedzinie ekologii nie są świadomym uprzykrzaniem nam życia. Chronią przed nieodpowiedzialnymi działaniami innych i zmuszają nas do prawidłowego obcowania z przyrodą.
Dyscyplinujące nas zobowiązania rozrzucone są w wielu przepisach prawnych. Podstawowym dokumentem regulującym tego typu zachowania jest tzw. „regulamin utrzymania czystości i porządku w gminie”. Stanowi on zbiór podstawowych postępowań i zachowań umożliwiających utrzymanie czystości i porządku.
Poza obowiązkami samorządu, w dokumencie tym określono obowiązki właścicieli nieruchomości. Muszą oni wyposażyć je w urządzenia służące do zbierania odpadów komunalnych oraz utrzymać te urządzenia w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym. Właściciele poszczególnych nieruchomości powinni także przyłączyć je do istniejącej sieci kanalizacyjnej lub, w przypadku, gdy budowa sieci jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, wyposażyć nieruchomości w zbiornik bezodpływowy nieczystości ciekłych lub w przydomową oczyszczalnię ścieków bytowych. Przyłączenie nieruchomości do sieci nie jest obowiązkowe, jeżeli nieruchomość została wyposażona w spełniającą określone wymagania przydomową oczyszczalnię ścieków.
Właściciele nieruchomości muszą pamiętać także o zbieraniu i pozbywaniu się zgodnie z regulaminem, powstałych na terenie nieruchomości odpadów komunalnych. Właściciele (zarządcy) domów muszą uprzątać błoto, śnieg, lód i inne zanieczyszczenia z chodników położonych wzdłuż nieruchomości, z wyłączeniem tych części chodnika, na którym jest dopuszczony płatny postój lub parkowanie pojazdów samochodowych oraz tych chodników, które nie są bezpośrednio położone przy granicy nieruchomości, oddzielone np. pasem zieleni.
Z innych uregulowań, na uwagę zasługują zasady utrzymywania zwierząt domowych (psy, koty itp.) oraz gospodarskich (konie, bydło, świnie, owce, kozy, drób: kury, kaczki itp. w tym gołębie; zwierzęta futerkowe i pszczoły).
ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA PUPILA
Każdy właściciel (posiadacz) zwierzęcia domowego powinien pamiętać, że ponosi pełną odpowiedzialność za zachowanie swojego pupila. Zobowiązany jest również do zachowania bezpieczeństwa i środków ostrożności w taki sposób, aby nikt nie czuł się zagrożony ze strony zwierzęcia. Tylko posiadacz psa zna prawdziwy jego charakter. Osoba obca, przechodzień, spacerowicz ma prawo odnosić się z rezerwą do każdego czworonoga. Należy przy tym pamiętać, że z terenów publicznych (ulice, parki, place zabaw itp.) mają prawo korzystać, w sposób odpowiedni i odpowiedzialny, wszyscy mieszkańcy miasta i osoby przyjezdne. Nie mogą więc być one zawłaszczane przez psy i zanieczyszczane ich odchodami.
Przypominam przy tym, że od kilku już lat na posiadaczach zwierząt domowych ciąży obowiązek „niezwłocznego usuwania zanieczyszczeń spowodowanych przez zwierzęta w miejscach publicznych, w szczególności na klatkach schodowych, pomieszczeniach wspólnego użytku, jak również chodnikach, ulicach i placach zabaw, a także na zieleńcach i innych miejscach publicznych”. Dużo kontrowersji powodują też hodowcy gołębi. Muszą oni pamiętać, że obowiązują ich zasady dotyczące utrzymywania zwierząt gospodarskich. Najważniejszą z nich jest zasada niepowodowania, wobec osób zamieszkujących na nieruchomościach sąsiednich, uciążliwości takich jak hałas, zapach, niszczenia zasiewów, zanieczyszczania odchodami itp.
CZYSTOŚĆ I PORZĄDEK
Nieruchomości położone są w terenach o różnym przeznaczeniu w planach zagospodarowania przestrzennego. Różne mogą być w związku z tym możliwości zagospodarowania i różne emisje uciążliwości, ale wszystkich właścicieli nieruchomości obowiązuje jedna zasada wynikająca z przepisów kodeksu cywilnego (art. 144). Właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę.
Tak, by nie dotknęła go przykra niespodzianka udania się do sądu i konieczność udowadniania, że jego zachowanie nie powoduje uciążliwości dla sąsiada.
Celem uniknięcia takich sytuacji, powinniśmy się więc zapoznać i stosować zasady ustalone w regulaminie. Regulaminy utrzymania czystości i porządku dostępne są na stronach internetowych urzędów gmin.
PRAWO DO WIEDZY
Oprócz przepisów dyscyplinujących nasze zachowanie otrzymaliśmy również szereg uprawnień. Podstawowym jest możliwość uzyskania wszelkich informacji dotyczących środowiska. Na wstępie zacytowałem fragment dyrektywy unijnej na temat dostępu do informacji o środowisku. Jej rozwinięciem jest przyjęta 25 czerwca 1998 r., a ratyfikowana przez Polskę w roku 2001, „Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska”, popularnie zwana Konwencją z Aarchus.
Sformułowano w niej trzy podstawowe zasady:
■ masz prawo wiedzieć.
Każdy ma prawo do informacji na temat środowiska (jego jakości, zasobów itp.). Każdy – bez względu na miejsce zamieszkania, obywatelstwo, wiek czy wykonywany zawód. Osoba, która zwraca się o udostępnienie informacji dotyczącej środowiska nie musi udowadniać, że są one jej potrzebne ani wyjaśniać, do jakich celów zamierza ich użyć.
■ masz prawo brać udział.
Każdy, poza prawem do informacji, ma też prawo wypowiadać się na temat planowanych działań i inwestycji oraz opracowywanych planów i programów, które mogą mieć wpływ na środowisko.
■ masz prawo do sprawiedliwości.
Za każdym razem, gdy utrudniony jest dostęp do informacji o środowisku lub nie zapewniona została możliwość pełnego uczestnictwa w podejmowaniu decyzji dotyczących środowiska można domagać się swoich praw przed sądem lub inną bezstronną instytucją. Również, jeżeli nie zgadzamy się z podjętą przez władze decyzją, mamy prawo domagać się jej zmiany lub unieważnienia, odwołując się do organów sprawiedliwości.
JAK KORZYSTAĆ Z UPRAWNIEŃ
A jak w praktyce możemy z przysługującego nam prawa korzystać? Wszystkie organy administracji państwowej i samorządowej zostały zobowiązane do umieszczania wszelkich posiadanych informacji dot. środowiska na stronach internetowych swych urzędów (na stronach Biuletynu Informacji Publicznej – BIP). Po wybraniu strony internetowej określonego urzędu i kliknięciu na odpowiedni link powinna się ukazać strona z informacjami środowiskowymi. Możemy się również udać się do konkretnego urzędu i poprosić o udzielenie informacji. Można zapoznać się z dokumentami na miejscu, poprosić o wydanie odpowiedniej informacji pisemnej (pisemna informacja podlega opłacie) lub umożliwienie nam sporządzenia kopii.
W trakcie toczących się postępowań dotyczących przedsięwzięć (zamierzeń, inwestycji) mogących pogorszyć stan środowiska, mamy również prawo uczestniczyć i wypowiadać się na ich temat. Cytowana na wstępie dyrektywa UE daje nam takie prawo w stosunku do każdej inwestycji mogącej pogorszyć stan środowiska. Polskie prawo zawęziło nam to do inwestycji wymagających sporządzenia „raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko”. Wykaz takich przedsięwzięć został ustalony odpowiednim rozporządzeniem Rady Ministrów. Według urzędników unijnych, polskie prawo jest niezgodne z dyrektywą i powinno się je zmienić. Kwestionują oni również prawidłowość postępowań środowiskowych w stosunku do inwestycji finansowanych z udziałem funduszy unijnych już rozpoczętych lub zakończonych. Rodzi to w tej chwili bardzo dużo kontrowersji i obaw.
Należy przy tym odróżnić dwie formy udziału w postępowaniu administracyjnym: na prawach strony oraz ona prawach osoby mającej dostęp do informacji.
Stronami postępowania są właściciele nieruchomości sąsiednich, tj. nieruchomości przylegających do nieruchomości, na której ma być przeprowadzona konkretna inwestycja oraz właściciele nieruchomości, na które może oddziaływać inwestycja, jak również organizacje ekologiczne, które, uzasadniając to miejscem swojego działania, zgłoszą chęć uczestniczenia w określonym postępowaniu. Stronom postępowania przysługuje udział w całości procedury administracyjnej, w tym możliwość składania zażaleń i odwołań od postanowień i decyzji.
Osoby mające prawo dostępu do informacji, tj. pozostałe osoby niebędące stronami postępowania, muszą we własnym zakresie posiąść informacje o toczących się postępowaniach, oczywiście przy pomocy nośników informacji przygotowanych np. przez gminę. Mogą się zapoznać z dokumentacją w siedzibie organu, który je prowadzi oraz mają prawo wnieść uwagi i zastrzeżenia. Nie przysługuje im natomiast prawo wnoszenia zażaleń i odwołań. Organ prowadzący sprawę w uzasadnieniu decyzji jest zobowiązany do ustosunkowania się do złożonych uwag i zastrzeżeń. I znów własnym staraniem musimy się dowiedzieć, czy nasze uwagi i zastrzeżenia zostały uwzględnione, czy też nie.
Zachęcam do korzystania z przysługujących nam uprawnień!
ZACZNIJMY OD SIEBIE
Podstawową zasadą obowiązującą w dzisiejszych czasach jest tzw. zrównoważony rozwój, inaczej ekorozwój. Oznacza to, że na obecnym poziomie cywilizacyjnym możliwy jest taki rozwój, w którym potrzeby „obecnego pokolenia mogą być zaspokojone bez umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokojenie”. Ogólnie mówiąc, idea zrównoważonego rozwoju to założenie stałego postępu gospodarczego i społecznego zharmonizowanego ze środowiskiem naturalnym. Chodzi o zbudowanie takiego modelu gospodarczego, który zapewni postęp ludzkości oraz możliwość lepszego życia wszystkim, bez niszczenia wspierających go systemów. Oznacza wykorzystywanie dóbr przyrody przy jednoczesnym ich poszanowaniu.
Każdy z nas jest odpowiedzialny za to, co się dzieje z naszą planetą i w jakim stanie przekażemy ją następnym pokoleniom. Musimy sobie jednak uzmysłowić, jaki wpływ na procesy zachodzące w całej społeczności ma każdy z nas. Odpowiedzialność leży nie tylko w rękach władz, ale i naszych. To od nas należy decyzja o tym, co będziemy jedli, co kupimy i od którego producenta. To nasz, konsumpcyjny, nastawiony na gromadzenie dóbr styl życia, jest powodem decyzji podejmowanych przez przemysłowców i władzę. Dzięki przestrzeganiu zasad zrównoważonego rozwoju ocalimy nie tylko ludzkość, ale i całą przyrodę, zaś ze skarbów Ziemi korzystać będziemy mogli zarówno my, jak i przyszłe pokolenia. Zrównoważony rozwój nie jest zaprzeczeniem postępu.
Należy pamiętać , że aby chronić środowisko, trzeba zacząć przede wszystkim od siebie. To my powinniśmy podejmować działania, które polepszą stan naszej przyrody.
Ryszard Jerosz/Ryszard Jerosz