BŁĘDNA DATA
Wstyd się przyznać, ale dopiero niedawno miałem okazję zwiedzić kościół ewangelicki w Pasymiu. Skorzystam więc z okazji, by pokrótce przybliżyć historię tego bez wątpienia najciekawszego w naszym powiecie zabytku.
Najczęściej podaje się, że obecny kościół zaczęto budować w 1350 r. Jak wykazał Jerzy Sikorski w „Roczniku Mazurskim” z 2003 r., jest to ewidentne nieporozumienie wynikające z błędu drukarskiego w dacie podanej przez najwcześniej piszącego o Pasymiu historyka Krzysztofa Hartknocha. Zamiast 1336 powinno być 1386. O tym, że na pewno mamy tu do czynienia z błędem świadczy wspomnienie przy tej dacie o wielkim mistrzu Konradzie Zöllnerze von Rotensteinie, który w tym czasie tej funkcji nie pełnił. Pisałem już o tym w tekście o początkach Pasymia, ale jeszcze raz powtórzę. Ten błąd ma liczne i cały czas twardo utrzymujące się, zarówno w profesjonalnych, jak i amatorskich opisach, konsekwencje. Jedną z nich jest ugruntowana przez wielu autorów teoria o założonej przez warmińskich biskupów wsi Henrykowo, która była poprzedniczką Pasymia, i w której stał pierwszy drewniany kościół. Dzięki nowszym badaniom wiemy dzisiaj, że biskupi warmińscy, do których rejon Pasymia, a nawet i Szczytna faktycznie w XIII w. należał, nie zdążyli przed zagarnięciem tych terenów przez Krzyżaków rozpocząć tu akcji osadniczej. W związku z tym, że były to tereny nieskolonizowane, granica pomiędzy biskupstwem, a Krzyżakami nie była ściśle wytyczona, co umożliwiło późnej jej przesunięcie przez Zakon na północ. Niekorzystna dla Warmii granica z Zakonem została zatwierdzona w 1374 r. Przed tą datą żaden dokument nie wspomina, za wyjątkiem drewnianego zamku w Szczytnie i Bartnej Strony, o osadnictwie na terenie powiatu szczycieńskiego. Wszystkie teorie o istniejącym już Henrykowie nie mają więc żadnego podparcia w źródłach. Pasymski kościół zaczęto budować około 1383 r. wraz z zamkiem, zdecydowanie nie w 1350 r. Kościół, którego budowę zakończono w 1391 r. (taka data widniała na chorągiewce umieszczonej na wieży po odbudowie w 1765 r.) stanowił część założenia obronnego, w skład którego wchodził jeszcze zamek i mury obronne.
PRZED I PO REFORMACJI
Do 1528 r. był to kościół katolicki pod wezwaniem św. Barbary.