Ostatnio przedmiotem zainteresowania Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów były umowy zawierane przez szkoły wyższe. Uczelnie wyższe oraz inne placówki edukacyjne w rozumieniu prawa są przedsiębiorcami. Stąd też od zeszłego roku mają obowiązek zawierania pisemnych umów ze studentami. Szkoły stosują w tym celu przygotowane przez siebie wzorce umowne, które, jak wykazał UOKiK, nie do końca są zgodne z obowiązującym prawem. Większość nie spełnia wymogów prawidłowej umowy regulującej odpłatność za studia. Brakuje w nich głównie określenia, co świadczy placówka edukacyjna, a do czego zobowiązany jest pobierający naukę.
Kontrola UOKiK ujawniła, że wśród grzechów wyższych uczelni najczęściej pojawia się naruszenie polegające na przyznawaniu sobie prawa do zmiany warunków kontraktu bez jasno określonej przyczyny. Brak określenia precyzyjnych przesłanek do zmian czesnego czy też maksymalnej wysokości, o jaką może wzrosnąć, narusza interesy studentów, którzy mają prawo kalkulować sobie koszty kształcenia. Należy pamiętać, że każda zmiana warunków kontraktu daje studentowi prawo do odstąpienia od umowy.
W katalogu grzechów wyższych uczelni mieści się nierzetelne informowanie o zmianach wysokości czesnego, obowiązku dodatkowych opłat za egzaminy poprawkowe czy komisyjne. Zazwyczaj informacje te zamieszczane są na tablicach ogłoszeń, co nie daje gwarancji, że trafią one w odpowiednim terminie do wszystkich zainteresowanych. Takie działanie bezpośrednio przekłada się także na zakwestionowane przez Urząd postanowienia przewidujące rażąco wygórowane sankcje wobec osób nieterminowo wnoszących opłaty. Niestety uczelnie bardzo często nie chcą zwrócić wpisowego, opłaty wstępnej lub czesnego w pełnej wysokości, jeżeli konsument odstępuje od umowy. Powołują się w takich przypadkach na niedozwolone klauzule, które stanowią, iż opłaty uiszczone przez studenta nie podlegają zwrotowi niezależnie od przyczyny rezygnacji. Szkoły nie biorą przy tym pod uwagę, że student odstępuje od kontraktu i niewiele świadczeń zostało wykonanych na jego rzecz.
Należy przypomnieć, że umowa uczelni ze studentem powinna określać zasady odpłatności za studia, w szczególności wysokość i termin uiszczania czesnego, a także sytuacje określające możliwości podwyższania opłaty za studia. Wśród postanowień umowy winny być sprecyzowane warunki kształcenia, program studiów, liczba godzin, warunki odbywania praktyk studenckich.
Umowa uczelni ze studentem jest umową wzajemną. Niewywiązywanie się szkoły z jej postanowień daje podstawy do roszczeń z tytułu nienależytego wykonania umowy.
Agata Gołaszewska-Horak