Armia „Modlin”
Przed atakiem z Prus Wschodnich miały bronić Polski trzy duże ugrupowania wojskowe: Armia „Modlin”, Samodzielna Grupa Operacyjna „Narew” oraz Grupa Operacyjna „Wyszków”. Ponadto atak niemiecki z Prus Wschodnich w kierunku Grudziądza i Bydgoszczy miała zatrzymać Grupa Operacyjna „Wschód” pod dowództwem generała Mikołaja Bołtucia, należąca do Armii „Pomorze”. Niemieckie jednostki skoncentrowane w powiecie szczycieńskim otrzymały zadanie natarcia na odcinek broniony przez Armię „Modlin”, dowodzoną przez generała brygady Emila Przedrzymirskiego – Krukowicza. Dowództwo tej armii miało swą siedzibę w twierdzy Modlin. W skład Armii „Modlin” wchodziła Nowogródzka Brygada Kawalerii, 20. Dywizja Piechoty, Mazowiecka Brygada Kawalerii i 8. Dywizja Piechoty. Nowogródzka Brygada Kawalerii pod dowództwem generała Władysława Andersa miała bronić odcinka Lidzbark Welski – Działdowo, 20. Dywizja Piechoty pułkownika Wilhelma Lawicz – Liszki broniła Mławy i Rzęgnowa, z kolei Mazowiecka Brygada Kawalerii pułkownika Jana Karcza zajmowała odcinek od miejscowości Rudno Jeziorowe do Parciak. 8. Dywizja Piechoty pułkownika Teodora Furgalskiego stanowiła odwód Armii „Modlin”.
20. Dywizja Piechoty
Tworząca centrum Armii „Modlin” 20. Dywizja Piechoty miała swe garnizony w Baranowiczach, Słonimiu i Prużanach. W jej skład wchodziły 78., 79. i 80. pułk piechoty, 20. pułk artylerii lekkiej oraz 20. dywizjon artylerii ciężkiej. Niejawną mobilizację 20. Dywizji zarządzono już 23 marca 1939 roku. W błyskawicznym tempie, do 28 marca 1939r., cała 20. Dywizja została zmobilizowana i przewieziona transportami kolejowymi na północne Mazowsze. W nocy z 7 na 8 lipca 1939 r. 78. i 80. pułk piechoty 20. Dywizji zajęły swoje pozycje pod Mławą, natomiast w dniach 20 – 22 lipca 79. pułk piechoty objął swoje pozycje pod Rzęgnowem. Zadaniem 79. pułku było zamknięcie drogi z Janowa w kierunku Szumska i Gruduska oraz drogi z Chorzel w kierunku na Krzynowłogę Małą – Przasnysz. I to właśnie ten pułk 20. Dywizji Piechoty stanął 1 września 1939 r. naprzeciwko wychodzących z terenu powiatu szczycieńskiego niemieckich 1. i 12. Dywizji Piechoty.
Mazurskie Bataliony
W związku z trudnym zadaniem przydzielonym 20. Dywizji Piechoty wzmocniono ją dodatkowo II Mazurskim Batalionem Obrony Narodowej, I samodzielnym batalionem ciężkich karabinów maszynowych, 59. i 78. dywizjonem artylerii lekkiej oraz 88. dywizjonem artylerii ciężkiej. Ciekawostkę stanowi Mazurski Batalion Obrony Narodowej, a raczej Bataliony, bo były takie dwa. Bataliony Obrony Narodowej, nazywane w skrócie Baonami, były oddziałami złożonymi z rezerwistów z danego terenu, przydzielanymi do poszczególnych armii. Do Armii „Modlin” przydzielono między innymi obydwa Bataliony Mazurskie. I Mazurski Batalion składał się z rezerwistów z obszaru powiatu działdowskiego i dlatego nazywano go też Działdowskim. Przydzielono go do Nowogródzkiej Brygady Kawalerii. II Mazurski Batalion składał się z rezerwistów z obszaru powiatu mławskiego i nazywano go stąd też Mławskim. O ile więc nazwa „Mazurski” była w stosunku do Działdowskiego Batalionu uzasadniona, gdyż obszar ten zalicza się geograficznie do Mazur, o tyle w stosunku do Batalionu Mławskiego nie miała kompletnie podstaw.
„Mława” i „Rzęgnowo”
20. Dywizja Piechoty miała bronić ufortyfikowanych pozycji „Mława” i „Rzęgnowo”, na których kierunku spodziewano się głównego uderzenia niemieckiego z Prus Wschodnich w stronę Warszawy. Pozycja „Mława” liczyła 15 kilometrów szerokości, natomiast pozycja „Rzęgnowo” 10 kilometrów. Nad fortyfikacją wskazanych pozycji pracowały wszystkie oddziały 20. Dywizji pod nadzorem saperów. W pracach fortyfikacyjnych brała także ofiarnie udział miejscowa ludność oraz Ochotnicze Straże Pożarne. Mimo to na pozycji „Mława” do 1 września wykonano tylko 45 obiektów fortyfikacyjnych na 93 planowane, natomiast na pozycji „Rzęgnowo” zaledwie 5 na 50 planowanych. Obie polskie pozycje obronne dzieliło bagno o nazwie Niemyje, szerokie na 6 kilometrów, które próbowano dodatkowo nawodnić poprzez prace melioracyjne. Wskutek suszy nie przyniosło to wielkich rezultatów. Dlatego też w zachodniej części bagna Niemyje wykopano około 500 – metrowy rów przeciwczołgowy i zaminowano przejścia przez bagna, pozostawiono też od tej strony osłonę w postaci 20 kompanii kolarzy i 20 kompanii ckm.
Pułkownik
Lawicz – Liszka
20. Dywizją Piechoty dowodził pułkownik dyplomowany Wilhelm Andrzej Lawicz – Liszka, urodzony w 1893 roku w Krakowie. Po ukończeniu gimnazjum pułkownik Lawicz – Liszka studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. W sierpniu 1914 roku wstąpił do 2. pułku piechoty Legionów. W polskich jednostkach walczących w czasie I wojny światowej po stronie zaborców dosłużył się stopnia majora. W wojnie polsko – bolszewickiej 1920 roku dowodził 44. pułkiem strzelców kresowych i dosłużył się stopnia pułkownika. W II Rzeczpospolitej ukończył Wyższą Szkołę Wojenną i służył w Sztabie Generalnym oraz w jednostkach wojskowych. Od 1934 roku był dowódcą 20. Dywizji Piechoty. Pod koniec kampanii wrześniowej 1939 roku jego 20. Dywizja brała udział w obronie Warszawy. Za dzielność wykazaną w obronie stolicy pułkownik Lawicz – Liszka otrzymał Order Virtuti Militari. Po kapitulacji Warszawy przebywał w niewoli niemieckiej w oflagu w Murnau. Po uwolnieniu przez armię amerykańską mieszkał na emigracji w Londynie. Zmarł w 1968 roku. Jego ciało skremowano i pochowano na warszawskich Powązkach.
Sławomir Ambroziak
PS. Zainteresowanych tematyką walk toczonych przez Armię „Modlin” i 20. Dywizję Piechoty w kampanii wrześniowej 1939 roku odsyłam do następujących publikacji książkowych: T. Jurga, W. Karbowski, Armia „Modlin” 1939, Warszawa 1987; R. Juszkiewicz, Bitwa pod Mławą 1939, Warszawa 1979.