KRZYŻACKIE POCZĄTKI

Około 1,5 km od Szczytna, przy drodze do Rozóg, nad rzeką Wałpuszą, znajduje się staw zwany nieoficjalnie Czerwonym Mostkiem.

Teren ten zagospodarowany został już przez Krzyżaków. Już w średniowieczu funkcjonował tu młyn - Osmel. Młyn ten był zapewne tak stary jak zamek, na potrzeby którego mełł zboże. Gdy zamek przestał istnieć młyn zachował swoją dawną nazwę. Miejsce to do 1945 r. nazywało się Hausmühle, a obecnie nosi nazwę Młyńsko.

Z 1530 r. pochodzi informacja o tym, że książę Albrecht mianował dzierżawcą Młyńska Nickela Wehra, który młyn, prawdopodobnie zniszczony w wyniku pożaru, na nowo pobudował. Za zboże mielone na potrzeby zamku miał on otrzymywać zapłatę, natomiast za zboże mielone na potrzeby ludności miał sobie zostawiać jego część. Dodatkowo musiał utrzymywać budynki młyna w dobrym stanie i rocznie tuczyć dla zamku trzy świnie oraz jedną dla siebie. Za pola uprawne i łąki płacił podatki, zgodnie z zapisem urzędowym. W przypadku gdy jego dzieci byłyby dobrymi i sumiennymi młynarzami, to miały gwarancję przejęcia młyna, jeśli nie, miał on przejść na własność urzędu, który mógł przekazać go nowemu młynarzowi. Dodatkowo zobowiązany był do płacenia dziesięciny na rzecz kościoła w Szczytnie. Opłata ta wynosiła od dwóch kół 30 szylingów i każdego komina 8 szylingów. W 1600 r. pracujący przy młynie sukiennik płacił 3 i ¾ marki podatku, a dziesięć lat później płacił 8 marek.

SPALONY I ODBUDOWANY

W 1619 roku Młyńsko na prawie chełmińskim nabyli mieszkańcy Szczytna. Młyn został spalony w trakcie najazdu polskiego (w lokalnej tradycji tatarskiego) z 1656 r. Odbudowano go w 1701 r. W połowie XVIII w. wieku działał tu też tartak należący do Brücknera, który w 1786 r. płacił rocznie 6 talarów podatku.

17 czerwca 1812 r. w młynie Hansa (Młyńsko) przebywało 70 francuskich żołnierzy szóstego korpusu z transportem parzenicy do zmielenia. Transport obsługiwali chłopi zabrani z Księstwa Warszawskiego. Żołnierze zamknęli chłopów, by nie uciekli, jednak ci podpalili młyn i w zamieszaniu udało im się zbiec.

W 1825 r. Martha Elisabeth Hanisch, (z domu Brückner) dała ogłoszenie, że wydzierżawi młyn na korzystnych warunkach. Od 1912 roku miejscową gospodę prowadził tu Michael Karpiński.

LINIA UMOCNIEŃ

P

rzed pierwszą wojną światową w obawie przed kawalerią rosyjską pomiędzy jeziorami Sasek Wielki, Wałpusz, Marksoby i dalej aż do Rudczan wzniesiono system 36 blokhauzów (ceglanych wież ze stanowiskami strzeleckim dla piechoty). Umocnienia te nazwano Leśną Pozycją Szczycieńską.