Na północny-wschód od Szczytna z Jeziora Wałpusz wypływa niewielka rzeczka - Wałpusza. Jej nazwa jest pochodzenia pruskiego (bałtyjskiego). Pod koniec XIV wieku zapisywano ją jako Alpus. Wałpusza przepływa przez Młyńsko, Rudkę, Czarkowy Grąd, Małdaniec, Łysak i za Sędrowem wpada do Omulwi. W czasach krzyżackich wybudowano nad nią młyn w Młyńsku i hamernię Rudce, w której wytapiano rudę darniową. Później w miejscu spalonej w 1634 roku hamerni stał młyn.

OSIEDLE W BIAŁEJ BURCIE

W zakolu rzeki niedaleko Rudki przed wojną odkryte zostało osiedle z młodszej epoki kamienia. Po wojnie zostało ono zapomniane. Udało mi się je kiedyś odnaleźć. W skarpie nazywanej dawniej „Białą Burtą” nad rzeką znalazłem kilka krzemiennych rdzeni, z których odbijano mniejsze ostrza.

MELIORACJE

Na początku XX wieku zawiązała się w Szczytnie spółdzielnia melioracyjna (Waldpusernuglechfluss-Genossenschaft zwischen Hausmühle und Hamerudauermühle), która za cel stawiała sobie osuszenie gruntów pomiędzy Młyńskiem a Rudką. Teraz spora część tych gruntów obsadzona jest olszyną. Także wysiłek, który włożono w osuszenie ich okazał się częściowo daremny. Kolejną meliorację przeprowadzono w pierwszej połowie lat 70. Wówczas to zbudowano na rzece kilka jazów, między innymi w Płozach i w Rudce. Rzeka została wyprostowana i połączona z rowami odwadniającymi. Przed melioracją, gdy zaczęły pojawiać się ciągniki okazało się, że są zbyt ciężkie, by wjechać nimi na pola, na których zbyt długo utrzymywała się woda. Już po wejściu Polski do Unii Europejskiej wybudowano jeszcze jeden jaz przy samym jeziorze, który w zasadzie zatrzymuje w nim wodę. Przed melioracją Wałpusza meandrowała, zdarzało się, że tworzyły się przy niej niewielkie starorzecza.