Na funkcjonowanie Rudki od samego początku duży wpływ miała rzeka Wałpusza. Już w młodszej epoce kamienia stanowiła ona, wraz z jeziorem Wałpusz, centrum osadnicze. Właśnie na terenie obecnej Rudki w zakolu rzeki Wałpuszy w młodszej epoce kamienia znajdowało się osiedle, umiejscowione na skarpie w pobliżu byłej piaskowni. O obecności ludzkiej w okolicach Rudki w epoce brązu świadczy odnalezienie na terenie wsi siekierki z brązu z szerokim i półkolistym ostrzem.
Rudka położona była w okolicy mocno zabagnionej. Jej jedyne bogactwo stanowiło to, co można było wydobyć z rzeki, (która jeszcze w latach osiemdziesiątych XX w. obfitowała w wiele gatunków ryb) i z lasu. Prawdopodobnie pierwsi mieszkańcy osady zajmowali się wypalaniem węgla drzewnego. Pod koniec XIV w. zwrócono uwagę na znajdujące się w bagnistej okolicy Rudki pokłady rudy darniowej. Postanowiono uruchomić kuźnię przerabiającą rudę na żelazo.
Pierwszy raz o kuźni słyszymy w 1397 r. w przywileju dla niejakiego Jełmunia Hansa von Alsena, który zastrzega sobie prawo do ewentualnie odnalezionego żelaznego kruszcu.